ALDEIAS HISTÓRICAS DE PORTUGAL
De GR22 is in de basis een wandelroute. Maar nu kan je die ook, wel op een aangepaste route, zowel op de mountain- of gravelbike als op de toerfiets rijden. Naast de overzichtskaart van de route is er van elk dorpje is een informatiefolder in het Engels beschikbaar met een plattegrond. En bijna elk plaatsje is een bezoek dubbel en dwars waard. Je moet er wel rekening mee houden dat het hier en daar soms flink klimmen en dalen is geblazen.
Versterkte dorpen
Nadat we vanuit Brussel op de drukke luchthaven van Madrid zijn aangekomen moeten we nog zo’n dikke 3,5 uur met de auto rijden voordat we op onze startplaats aankomen. Zoals bijna alle dorpen hier ligt het ommuurde en prachtig gerestaureerde Castelo Rodrigo hoog op een heuveltop (820 m). Zo konden in het verleden de aanvallen in dit grensgebied met Spanje worden weerstaan. Als je na een stevige klim het dorpje door één van de poorten in de stadsmuren uit 1296 binnenrijdt, ga je meteen eeuwen terug in de tijd. Het op de rotsen gebouwde kasteel dateert uit de 14e eeuw. Midden in het dorpje staat een oude schandpaal. Gelukkig worden we er niet meer aan genageld. Een voormalige synagoge is omgebouwd tot waterreservoir. In 2017 startte de derde etappe van de Volta a Portugal hier. Die etappe werd overigens gewonnen door Bryan Alaphilippe, het jongere broertje van de bekendere Julian.
Bikotel
Vanaf de top zien we onze verblijfplaats, het Hospedria do Convento de Santa Maria de Aguiar, beneden ons liggen. Dit historische complex uit de 11e eeuw tussen de wijnvelden werd eens bewoond door cisterciënzer monniken. De herberg is nu een Bikotel, een keten van fietsvriendelijke hotels in Portugal. Het sfeervol ingerichte gebouw deed vroeger ook dienst als overnachtingsplaats voor pelgrims. Maar wij komen als moderne pelgrims op de fiets. De omliggende wijngaarden maakten in het verleden deel uit van het klooster. Volgens kenners behoren de wijnen tot de beste van het land. En omdat het niet druk is krijgen we meteen een upgrade van onze kamer.
Fietsen met de zegen
De volgende dag fietsen we door de Sierra da Marofa . Hoog op een beboste heuvel (971 m) waakt Christus over ons. Wij genieten van de prachtige natuur om ons heen. Na 55 km en een stevige eindklim staan we in Marialva. De Romeinen en de Arabieren passeerden hier. En ook de pelgrims naar Santiago de Compostella. Het kleine dorpje wordt gedomineerd door de restanten van een groot kasteel. Het moderne bureau voor toerisme steekt schril af tegen de oude gebouwen. We vragen ons af of dit een geslaagd huwelijk is. Door de met kasseien geplaveide straatjes langs de oude uit natuursteen opgetrokken huizen verkennen we het dorpje. Ook hier is de tijd stil blijven staan. Bij een oud vrouwtje die nog een winkeltje openhoudt drinken we een kopje thee in de tuin en genieten van het prachtige uitzicht.
"Als parels aan een ketting zijn daar 12 historische dorpen met elkaar verbonden door een fietsroute van 565 km"
Koninklijk huwelijk
Zo’n 22 km verderop ligt de eerste grote plaats op de route, Trancoso. Het op een hoogvlakte gelegen stadje (870 m) van zo’n 3.500 inwoners, is helemaal ommuurd en heeft 15 torens. Net buiten de stadsmuren liggen nog in de rotsen uitgehouwen graven. Via de indrukwekkende Portas d’El Rei, een hommage aan een koninklijk huwelijk dat hier in 1282 werd gesloten, rijden we door de smalle straatjes het centro histórico binnen. Aan de rand ligt het imposante kasteel dat het plaatsje domineert. Maar helaas zijn we er op de verkeerde dag voor een bezoekje want het kasteel is gesloten. Dan maar verder dwalen langs de stadsmuren en de andere drie stadspoorten. Ook hier de voor Portugal zo kenmerkende prachtige tegeltableaus. Als het donker wordt zorgt de verlichting, net als in vele van de andere dorpjes, voor een betoverende sfeer. En dan genieten we van het typisch Portugese gerecht Bacalhau à Brás (kabeljauw met aardappelen en ei).
Natuurpark
Op weg naar Linhares da Beira fietsen we het Parque Natural da Serra da Estrala binnen, het grootste stuk beschermde natuur in Portugal. Hier ligt ook de hoogste bergtop van het continentale deel van het land, de Torre (1993 m). Er valt in de winter ook sneeuw en dus kan er geskied worden. Het landschap wordt gedomineerd door stenen, rotsen en kliffen. Aan de rand van het kleine dorpje liggen de restanten van de oude Romeinse weg tussen Mérida en Braga. Het dorp bestaat, naast hier en daar wat landhuizen, uit simpele granieten huisjes. Maar overal zie je kenmerken uit ver adellijk verleden. In het centrum ligt een prachtig wit landhuis uit de 19e eeuw dat nu in gebruik is als hotel. Boven het dorp staat, op een rots van 820m hoog, een kasteel met twee reusachtige torens. Daar word je getrakteerd op prachtige vergezichten over het omringende landschap. In een klein sfeervol restaurantje Taberna do Alceide genieten we van een overheerlijke lunch. Want Portugal heeft ook een overheerlijke keuken die we ons dagelijks laten smaken.
Leisteen
We trekken nu het echte hooggebergte in op weg naar Piódão, één van de meest pittoreske dorpjes van het land. Daarvoor moeten we 102 km met bijna 3000 hoogtemeters overbruggen. De zwaarste etappe. De kwaliteit van de smalle wegen is soms niet al te best. En als we in de buurt van het dorp komen merken we dat wij niet de enigen zijn die het dorpje willen bezoeken. Het is een toeristische hotspot. De volledig uit leisteen opgetrokken huisjes zijn tegen een groene bergwand aangeplakt. Ook de smalle steile straatjes en trappen zijn van leisteen. Alleen het hagelwitte kerkje steekt erg af tegen de bruinoranje huizen. Het water uit de bergen loopt door grootjes langs de straten. In de rivier is een natuurlijk zwembad aangelegd. Als de dagjesmensen zijn vertrokken kun je in alle rust genieten van het bijzondere dorp. Overigens zijn er in deze regio nog veel meer van dit soort leisteendorpjes te vinden (aldeias de Xisto).
Bosbranden
Als we over een rustige binnenweg in de buurt van Castelo Novo rijden, vliegt er plotseling een blushelikopter boven ons hoofd. Een enorme rookpluim stijgt op van tussen de heuvels. Een paar minuten later horen we de sirenes van de bombeiros (brandweer) die snel dichterbij komen. Het maken van een foto wordt door hen niet echt in dank afgenomen. Als we na 110 km het dorp naderen zien we alleen maar zwart geblakerde hellingen. In een café aan de rand van het dorp drinken we iets. Daar vertelt de barvrouw dat ze enkele maanden geleden maar net aan een ramp zijn ontsnapt. Het vuur is gestopt aan de stadsmuren. Dus ook vandaag beschermen ze het dorp nog. Door de smalle straatjes langs de granieten woningen komen we bij het hooggelegen kasteel dat dateert uit de 11e eeuw. Hier heb je een prachtig uitzicht op het omringende, maar nu zwaar gehavende, landschap. Voor het prachtige stadhuis met zijn markante bogen staan een koninklijke fontein en een schandpaal.
Terug naar het platteland
Na de heuvels volgt een korte rit naar Idanha-a-Velha. De ingang het kleine dorpje wordt gedomineerd door een poort met twee ronde torens. Het is gebouwd op de restanten van een Romeins stadje. De geschiedenis van deze plaats gaat terug tot het begin van onze jaartelling. De Romeinse brug over de Rio Ponsul is goed bewaard gebleven.
Als er water in de rivier staat kun je die aan de andere kant van het dorp oversteken over een rij stenen. Een tweede brug was kennelijk te duur. In het plaatselijke café doen ze hun uiterste best om het ons naar de zin te maken. Maar het dorpje zou toch wel eens een opknapbeurt kunnen gebruiken. Want het valt ten opzichte van de andere dorpen behoorlijk uit de toon. Ons volgende doel 11 km verderop zie we al hoog op een heuvel liggen. Het meest Portugese dorp van Portugal Monsanto.
Een dorp midden tussen de rotsen
De weg naar boven is steil maar dat levert wel een fantastische beloning op. Het dorp ligt op 758 m hoogte en ligt midden in een granieten rotslandschap in de prachtige natuur. De rotsen waren er al en daar is later gewoon tussen gebouwd. Dat maakt het dorpje zo uniek. Je loopt er door de nauwe kronkelende straatjes omhoog tussen de schots en scheef gebouwde huizen van grof opgestapelde granietsteen. De gigantische stenen fungeren als muren of plafond. Het hooggelegen middeleeuwse kasteel is vernield door een explosie van munitie in de 19e eeuw. Bij de restanten van het kasteel staan nog enkele ommuurde schuurtjes waar vroeger vee werd gehouden. Bij een langdurige belegering was alles dus binnen handbereik. In sommige dorpen, zoals hier, bestaat nog het oude gebruik om gerechten centraal in dorpsovens te bereiden. In zuiderse landen zie je het nog regelmatig, maar wij kennen het eigenlijk niet.
Terug noordwaarts
We fietsen weer in noordelijke richting, naar Sortelha. Dit volledig ommuurde vrijwel ronde dorp is gebouwd op een rots. En het wordt, je kan het al raden, gedomineerd door een ruïne van een kasteel. Eens een belangrijke strategische plaats voor de verdediging van het achtergelegen land. Door een oude stadspoort met balkon rijden we binnen. Ook hier verwacht je elk moment in een middeleeuws tafereel terecht te komen. Veel fraaie doorkijkjes en prachtige oude huizen. Toeristen zie je hier nauwelijks. Gelukkig is er een schaduwrijk terras te vinden waar we bij een kunstenaar genieten van een heerlijke lunch. Aan de andere kant verlaat je het dorp weer door een poort over een oude Romeinse weg. Het omringende landschap wordt hier gedomineerd door kastanjebossen.
Een boerendorp
Vlakbij de stadsmuur van Castelo Mendo zit een boertje in de laadbak van zijn tractor aardappelen te schillen terwijl zijn geiten op zoek zijn naar wat schaarse groene sprietjes. Een plaatje. De hoger gelegen citadel is ook nog eens ommuurd. Over de eeuwenoude bestrating hobbelen we naar boven. De ruïne van de prachtige 13e eeuwse Santa Maria kerk torent hoog boven het piepkleine dorpje uit. In de omgeving zie je overal de grote granieten stenen liggen die een reus hier lijkt te hebben rondgestrooid. Het dorp met zijn zes middeleeuwse poorten is genoemd naar de eerste kasteelheer. Net buiten de stadsmuur staat nog een prachtige oude duiventoren, zoals je die in deze regio veel tegenkomt.
Prachtige vesting
Het laatste dorp op onze rondrit is het vlakbij gelegen Almeida. Dit pareltje uit 1641 ligt maar op zeven km van de Spaanse grens en is gebouwd als een 12 puntige ster. Twee grote poorten vormen de toegang. Je moet het plaatsje vanuit de lucht bekijken om te zien hoe mooi de vestingwerken zijn vormgegeven. Binnen de vesting zijn nog een groot aantal militaire gebouwen te vinden zoals de barakken voor de infanterie. Het oude arsenaal is omgetoverd tot de prachtige paardenrijschool Picadeiro D’el Rey. De vestingwerken, bestaande uit zes bastions en zes ravelijnen, zijn allemaal toegankelijk gemaakt. Een kudde met schapen houdt het gras op de wallen kort.
Afsluiting in Belmonte
Voordat we terugrijden naar Spanje brengen we nog een bezoek aan Belmonte waar Dalila Dias ons op het kantoor van de route heeft uitgenodigd voor een bezoekje. Na een kopje koffie is het tijd om het stadje te verkennen. Het heeft een rijke joodse geschiedenis en is ook de geboorteplaats van Pedro Alvares Cabral, die Brazilië ontdekte. In het museum in het kasteel kom je daar alles over te weten. Op een terras van Fio de Azeite op het plein bij het oude stadhuis, waar het logo van de route hangt, sluiten we ons bezoek aan Portugal af. We waren aangenaam verrast door de schoonheid van dit onbekende deel van Portugal en de gastvrijheid van de mensen. Het routebureau helpt je graag aan alle informatie. Zie http://aldeiashistoricasdeportugal.com. De afgelopen jaren stond op de fiets- en wandelbeurs een stand van Portugal waar de route werd gepromoot.
Text: Rens Klaasse
